· DỒN DẬP NHỮNG VỤ BẠO HÀNH TRẺ EM

Véo tai, cốc đầu, dùng thước kẻ quật vào tay, đầu, là chuyện như cơm bữa ở... lớp học. "Hôm nào cũng có bạn bị đánh ạ. Bạn lớp trưởng cũng bị cô cốc đầu. Cháu thấy bạn ấy giật nảy mình, mắt đỏ đầy nước" - một bé thành thật.

 

Bi kịch của Cu Tũn

Với Cu Tũn bốn tuổi, trú ở phường Xuân La, quận Tây Hồ, Hà Nội, đến hay không đến trường, nỗi sợ hãi như nhau. Nó không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc bấu víu vào bác nó vốn không có con. Không biết may mắn hay bất hạnh khi mẹ nó cũng là cô giáo.

Bị bạn lấy đồ chơi, nó cầu cứu: "Mẹ ơi". Cô giáo phụ trách lớp nó với hơn 30 đứa trừng mắt: "Ở đây không mẹ con gì sất. Thưa cô! Gọi đi". Cu Tũn ngơ ngác: "Mẹ...".

Cô giáo đập tay cái rầm xuống mặt bàn: "Đã bảo mà, có nghe không? Tôi không có mẹ - con gì với anh ở đây".

Về nhà, "bốp, bốp, bốp. Búng mãi không hết bát cơm. Tao bảo có ăn không". "Thưa cô, con...". "Á à. Mày lại thầy cô với tao à". Người phụ nữ trẻ xách cổ áo sau của Cu Tũn, nhấc nó lên khỏi mặt đất như như nhấc một con chó con ra ngoài sân. Bác nó chạy ra đỡ và trách: "Cô xách thế, nghẹn cổ nó thì sao".

Người viết bài này biết được câu chuyện trên sau khi thắc mắc và tìm hiểu vì sao Cu Tũn toàn gọi bác ruột nó và vợ bác là cha, mẹ. Tôi trò chuyện và gợi hỏi thì nó bảo: "Ở lớp hay ở nhà, cháu đều sợ mẹ".

Mẹ nó nhỏ nhắn, ưa nhìn, gốc Hà Nội, về làm dâu gia đình cũng gốc Hà Nội mà có tứ đại đồng đường cùng sinh sống. Hầu như ai trong căn nhà nền nếp ấy cũng ủng hộ "thương cho roi cho vọt"!

Chả hiểu sao, mẹ nó được cô hiệu trưởng phân công phụ trách lớp có nó. Có lẽ cả cô hiệu trưởng và mẹ nó chẳng quan tâm đến hậu quả của cách thức giao tiếp đặc biệt giữa hai mẹ con nó ở lớp.

Một hôm, nhân hai bác cháu Cu Tũn đến nhà tôi chơi, tôi hỏi: "Sao cháu không đi với mẹ". "Mẹ cháu đây này" - Nó chỉ vào bác dâu nó. "Còn mẹ ở nhà là cô giáo".

Tôi hỏi: "Cháu thích mẹ là cô giáo hay thích cô giáo là mẹ?". "Cháu thích mẹ là mẹ. Cô giáo ác lắm".

Có lẽ, mẹ Cu Tũn và cô hiệu trưởng càng không quan tâm đến việc nó chứng kiến cảnh mẹ nó đánh đòn, dọa nạt các bạn khác trong lớp. Trung Thu vừa rồi, Cu Tũn đến chơi với con gái tôi trạc tuổi nó. Đột nhiên con bé khóc ré mách bà nội: "Anh Tũn đạp con". "Sao cháu lại đánh em?". "Cháu đang làm thầy giáo, em Tẹo là học trò mà".

Gặp Hoa, mẹ Cu Tũn, tôi hỏi: "Thế bạn không sợ sau này nó lớn lên không gọi bạn là mẹ nữa à?". "Chả nhẽ lúc đó nó không phân biệt nổi ai là mẹ. Còn không đánh, làm sao dạy bảo được, nhất là lớp có mấy chục đứa.

Từng đấy ngựa non, không roi vọt có khi cả ngày không xong bữa trưa. Đấy là em chưa kể ở lớp còn đánh nó tợn hơn để cho mọi người thấy em không thiên vị với con mình" - Hoa nói.

"Thế không sợ đánh các cháu thành thương à? Người ta kiện cho thì khốn" - Tôi cật vấn. Hoa đáp: "Đánh vừa phải thôi chứ. Không để lại thương tích là được. Mà nhiều đứa, lắm lúc chưa đánh, em dọa còn chết khiếp ấy chứ lị".

Biết nhưng im lặng vì sợ bị trù

Ra đòn, lắm khi khó tránh khỏi quá tay để lại thương tích như trường hợp Long "còi" mới đây ở Trường tiểu học Hoàng Diệu (Hà Nội), nơi trưng biển là trường điểm nằm trong dự án các trường liên kết của UNESCO (Tổ chức Văn hóa-Khoa học&Giáo dục của Liên Hợp Quốc).

Long "còi" nhất lớp nhưng nó hiếu động như mọi đứa trẻ khác. Cô phó hiệu trưởng đi qua thấy nó nghịch quá, nhắc nhở. Cô đi khỏi, đâu lại vào đấy. Cô P. chủ nhiệm xấn đến, véo tai nó một cái.

Thằng bé không kêu một câu nào, chạy vọt ra sân trường. Nước mắt dàn dụa, nó nói với bạn: "Tớ vừa bị cô giáo véo tai. Đau quá". "Ôi, chảy máu rồi". Vào lớp, chỉ bạn lớp trưởng dám thưa: "Thưa cô, bạn Long bị chảy máu tai ạ". Cô P. vội vàng đưa Long ra y tế nhà trường.

Chiều hôm đó, khi đến đón nó, mẹ nó thấy thương tích còn đó. Thay vì gặp cô giáo, gặp ban giám hiệu, mẹ nó gặp trưởng đại diện phu huynh. Đúng ra là than phiền vì, ngay sau đó, mẹ nó yêu cầu với vị đại diện không được nói với nhà trường.

"Cô giáo biết rồi trù thì khốn", người đàn bà mảnh mai công tác ở một cơ quan nhà nước tỏ ra nhìn xa trông rộng.

Véo tai, cốc đầu, dùng thước kẻ quật vào tay, đầu, là chuyện như cơm bữa. "Hôm nào cũng có bạn bị đánh ạ". Cô đánh thành quen đến mức "bạn lớp trưởng mỗi lần nhắc nhở các bạn khác cũng lấy thước gõ vào đầu, vào tay các bạn. Hôm qua chính bạn lớp trưởng cũng bị cô cốc đầu. Cháu thấy bạn ấy giật nảy mình, mắt đỏ đầy nước".

"Sao các cháu không lên mách cô hiệu trưởng?". "Mẹ cháu bảo làm thế cô sẽ đánh đau hơn. Rồi cô trù. Mà trù là gì hả bác? Có phải cô sẽ biến cháu thành chuột chù không?".

Một thằng bé lớp bán trú xin cô về nhà buổi trưa đưa ra lý do ở lớp không ngủ được. "Cháu quen trước khi ngủ thường "giãy đành đạch". Ăn xong, lên bàn. Cô không cho phép ai cựa quậy. Bạn nào cựa, cô đánh ngay. Cháu nằm im nhưng khó chịu vô cùng. Không thể ngủ được".

Tìm hiểu cách ứng xử của cô giáo khi trẻ có lỗi hoặc khi họ không hài lòng với chúng, chúng tôi thấy, nhiều cô giáo sử dụng các hình phạt khác nhau đối với các cháu trong những trường hợp như vậy.

Sách báo rồi nghiên cứu cũng như kinh nghiệm cho thấy, phụ nữ thường có tính kiên nhẫn, chịu đựng hơn nhiều so với nam giới. Tuy nhiên, những gì mà chúng tôi chứng kiến và kể ở trên cũng như ở mấy bài sau, không hiểu sao, lại chưa phản ánh được những điều đó.  

• BÀI CA XÉ, MẮNG

Vẫn ở trường điểm Tiểu học Hoàng Diệu, phổ biến hơn cả là hành vi bạo hành tinh thần, từ lớp 1 đến lớp 5. "Cháu tưởng lên lớp trên, lớn rồi cô đỡ đánh mắng, nhưng cô còn ghê hơn..." - Thoan, học sinh lớp 3 nói.

Giờ học mới đây, cô chủ nhiệm đồng thời là giáo viên dạy Văn yêu cầu học sinh viết đoạn văn kể về người thân. Thoan làm xong, cô H. còn xé vở của nó. "Tả thế mà đòi tả à. Phải tả bác em khỏe mạnh, làm nhiều việc có ích cho đời và hay giúp đỡ mọi người chứ".

"Nhưng thưa cô, bác em đau yếu thực sự ạ. Bác ấy hay phải đi bệnh viện và hầu như không làm được gì cho gia đình ạ". Thoan phân bua. "Thế mà cũng đòi làm văn. Viết lại" - Cô giáo nói.

"Đứa nào làm bài thế này đây. Dạy mãi rồi mà không tính nổi. Ngu thế" - Cô giáo quẳng toẹt quyển vở xuống đất. Chủ nhân cuốn vở lom khom chạy lên nhặt, lầm lét nhìn cô, lũn cũn về chỗ.

Bất cứ cái gì ghi lên vở không vừa lòng cô là bị xé. Chữ viết xấu. Xé. "Viết lại ngay". Viết đẹp rồi, ý diễn tả không đúng. Xé. "Viết lại theo ý tôi đã chỉ dẫn". Làm văn tả cảnh không đúng các đoạn cô đã đọc. Xé. "Lấy vở bạn  viết lại".

Một vị phụ huynh mới đây đưa tôi xem bài văn được điểm 9 của con nhưng lại xót xa: "Tôi thấy bài nó làm hay quá. Mừng cho con mình. Tôi đến mượn bài văn của bạn con để xem thế nào. Té ra đều cùng một phiên bản".

Đang giờ giảng văn về cảnh đẹp, Hùng vẽ phong cảnh. "Cháu muốn vẽ những gì cháu nhìn thấy để tả cho đúng", Hùng thanh minh sau khi kể chuyện cô bước xuống bục, giằng tờ giấy đang vẽ dở của nó, xé nát và quẳng xuống đất.

Có trường hợp vi phạm tập thể, không thể xé hết được, cô H. hất tung hết sách xuống nền nhà. Cả lớp ồn ào trong lúc cô chấm bài. Cô nói một câu, hai câu. Im. Lại ồn. Thét lên, một tay cô gạt phăng đống vở đang chấm dở trên mặt bàn.

"Không hợp ý cô là điều chúng cháu sợ nhất nhưng làm sao mà đoán được ạ" - Loan, nữ sinh lớp 3 ở trường Tiểu học Phương Liên, đưa mắt nhìn xa xăm vào cổng trường trong lúc chờ mẹ đến đón.

Nó nhớ mãi chuyện hôm ấy đứa bạn trai cùng lớp bị cô xé toang cuốn vở. "Mẹ bạn ấy mua đúng vở Hồng Hà mà cô giáo yêu cầu nhưng cháu không hiểu sao vẫn bị xé".

Giờ ra chơi, nó thấy cô giáo mang cuốn vở bị xé có vẻ như để khoe chiến tích với một cô giáo lớp bên cạnh. Nó nấp vào một góc và lắng nghe: "Cậu thấy có tức không. Tớ đã bảo là phải mua vở Hồng Hà, phụ huynh mua đúng vở Hồng Hà, nhưng không đúng số ký hiệu mà tớ đã dặn. Tớ xé trước mặt cậu học sinh đó và bảo nó về nói với bố mẹ để lần sau rút kinh nghiệm".

Một cô giáo nhiều tuổi thấy thế đến can thiệp. "Không nên làm thế trước mặt các em. Thiếu gì cách. Làm thế, chúng nó sẽ sợ em đấy". "Chị có để em dạy bảo các cháu không? Có sợ chúng nó mới nghe chứ".

Dạy "kiểu Úc"

"Sợ cô" là cụm từ cửa miệng của không ít trẻ ở tuổi mới đến trường bây giờ. Bé Liên đề nghị với cha (công tác ở BV Ung bướu Hà Nội) chuyển trường cho mình. Bé không muốn học ở lớp mẫu giáo lớn Thái Hà.

"Buổi trưa, cô không cho ai đi tè. Ăn xong, cô bảo tất cả đi tè. Nhưng lúc đó con chưa buồn tè. Nằm được một lúc, con mót tè quá. Cô trừng mắt nhìn con và quát "Ngủ đi". Bây giờ con cứ đau chỗ này này".

Bé Chương học ở trường Mẫu giáo thực nghiệm Liễu Giai về phàn nàn với mẹ: "Hôm nay, con làm đúng lời mẹ dặn.  Con nói: "Cháu xin cô ạ". Cô không khen con như mẹ nói. Cô bảo: "Lớn rồi. Từ giờ trở đi, không cần dùng từ ạ. Nhớ chưa". "Nhớ ạ". "Đấy, không phải ạ nữa cơ mà". Nhiều cái mẹ dạy con, chả giống ở lớp. Cô toàn mắng con thôi".

Một đứa trẻ ở trường Tiểu học Lê Ngọc Hân, Hà Nội, lại tỏ ra thích thú với hành vi hà khắc của cô giáo đơn giản chỉ vì nó không bao giờ bị trừng phạt như các bạn. Không phải vì nó ngoan mà là vì nó là con của một chức sắc được gửi gắm tận tay cô giáo chủ nhiệm với lời dặn dò "đừng đánh, mắng cháu".

Nhưng rồi dần dần sự gửi gắm mất thiêng khi các bậc phụ huynh khác cũng thực hiện động tác gửi gắm. Tại trường thực nghiệm Liễu Giai, ban phụ huynh và lãnh đạo nhà trường quyết tâm lành mạnh hóa quan hệ gia đình - nhà trường đến mức hai bên đưa ra quy định không tặng quà thầy cô vào ngày nhà giáo ở nhà thầy cô mà ở tại trường. Mặt khác, số tiền đóng góp của phụ huynh cũng rất nhỏ, chỉ đủ để mua một món quà tượng trưng.

Sau khi đại diện phụ huynh tặng cô giáo quà nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 vừa rồi, một phụ huynh khác kéo cô ra một góc và dúi cho cô bó hoa với chiếc phong bì bên trong. Họp ban phụ huynh, vị đại diện nhắc nhở không nên đi lẻ để khỏi ảnh hưởng đến quy định văn minh mới. Không ai bảo ai, trước ngày lành đó, cảnh phụ huynh đến nhà riêng cô giáo vẫn nườm nượp.

Trong khi khá nhiều nghiên cứu về bạo hành trong gia đình được tiến hành, hầu như chưa có nghiên cứu nào về bạo hành, nhất là bạo hành tinh thần, ở trường mẫu giáo, tiểu học, của thầy cô đối với các cháu.

Tìm hiểu ở một số trường, chúng tôi thấy, đa số các giáo viên mẫu giáo, tiểu học không nhận thức được hậu quả tiêu cực của việc phạt đối với trẻ em. Trái lại, họ cho rằng, nó có ý nghĩa tích cực trong việc giáo dục trẻ.

Một hiệu trưởng ở trường điểm tiểu học ở Hà Nội sau một hồi quanh co bác bỏ phàn nàn về tình trạng cô giáo đánh và mắng học sinh, cuối cùng vẫn quay lại nhắc câu: "Thương cho roi, cho vọt/Ghét cho ngọt cho bùi".

Một điều chúng tôi rất muốn đề cập là không ít trường hợp, các em bị phạt không phải vì lỗi của mình, mà vì chưa làm hài lòng thầy cô. Hầu hết các em điểm kém, chẳng những bị cha me trừng phạt ở nhà mà còn bị thầy cô trừng phạt một lần nữa ở lớp, nhất là những lớp, trường thi đua giành danh hiệu tiên tiến.

Cuộc vận động ba không với tiêu cực trong giáo dục thời gian qua có làm giảm phần nào cuộc chạy đua thành tích. Song về bản chất, một phụ huynh chua xót, "giảm không nhiều nếu không muốn nói còn thể hiện tinh vi hơn".

Ai cũng biết những trường hợp bị điểm kém có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Có khi do các em không chịu học bài, chưa tập trung, chưa chịu khó suy nghĩ trong khi học bài, tức là các em có lỗi.

"Nhưng không hiếm khi bài khó quá, các em chưa hiểu, năng lực có hạn hoặc có nhiều nguyên nhân khách quan khác", TS Vật lý Nguyễn Văn Khải, nhà khoa học nhiều năm giành không ít thời gian tham gia đào tạo học sinh giỏi Lý cho các trường phổ thông ở nhiều nơi trên cả nước, nói. "Đó đâu phải là lỗi của các em".

Thế mà, việc các em bị điểm kém không những không làm cha mẹ hài lòng mà, ở lớp, còn phải chịu những hình thức trừng phạt khác nhau, tùy từng trường, từng lớp, và tùy tâm trạng của cô giáo lúc đó.

Có em làm đổ vỡ, hư hỏng đồ đạc trong lớp chỉ vì sự lóng ngóng, vụng về do chưa có kinh nghiệm, do đặc điểm sinh lí lứa tuổi và do một số nguyên nhân khách quan khác. Nhưng em vẫn bị trừng phạt bởi lỗi không mong muốn đó. Nhiều khi cô giáo muốn thế, cha mẹ em muốn thế, chỉ vì mục tiêu cao cả "cho nó chóng thành người". 

 

(Bài viết của Quốc Dũng

- Trích báo Tiền phong, số 343 ra ngày Chủ nhật 9-12-2007)